تبادل لینک هوشمند 
آمار
وب سایت:
حقوق زن
حقوق خانوادگى
20) از ديدگاه قرآن، مادران داراى چه حقوقى هستند؟
پاسخ:خانواده يك واحد كوچك اجتماعى است كه قرآن كريم براى همه افرادش حقوقى در نظر گرفته و اين حقوق در برابر وظايفى است كه هريك از اعضاى خانواده نسبت به همديگر دارند؛ بنابر اين همان گونه كه مرد در برابر وظايفى كه نسبت به همسر و فرزندان خود دارد، زن نيز در برابر وظايفى كه در زندگى به عهده او نهاده شده، از حقوقى برخوردار است. حقوق زن در خانواده متفاوت است؛ از اين رو بر شوهر به عنوان همسر و بر فرزندان به عنوان مادر، حقوقى دارد.
بعضى از اين حقوق عبارت اند از:
الف ـ حقوق زن بر همسر
1. حق رفتار شايسته
قرآن كريم برخلاف ملل گذشته و اعراب جاهليت كه با زنان رفتار بد و برخورد ناشايست داشتند، مؤمنان را اين گونه چنين مورد خطاب قرار مى دهد: «يا ايّها الّذين آمنوا ... عاشروهنّ بالمعروف»؛[1]اى كسانى كه ايمان آورديد! ... با آنها (زنان) رفتار شايسته داشته باشيد.
2. حق مسكن
قرآن كريم دستور مى دهد در همان منزلى كه خودتان ساكن هستيد، براى زنان تان جايى فراهم كنيد: «أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا
عَلَيْهِن»؛[2]آنها (زنان مطلّقه) را هر جا خودتان سكونت داريد و در توانايى شما است سكونت دهيد و به آنها زيان نرسانيد تا كار بر آنان تنگ شود.
اين آيه درباره زنان مطلّقه است؛ ولى از آن برمى آيد كه اصل حق مسكن، امر مسلّمى است كه مرد بايد آن را رعايت كند.
3. حق نفقه
«الرِّجَالُ قَوَّاَمُونَ عَلَى النِّسآء بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ بِما اَنفَقوا مِن اَمولِهِم»؛[3]مردان، سرپرست و نگهبان زنانند؛ به سبب برترى هايى كه خداوند [از نظر اجتماع ]براى بعضى نسبت به بعضى ديگر قرار داده است و به خاطر انفاق هايى كه از اموال شان [در مورد زنان ]مى كنند.
4. حق مهر
«وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَى ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَرِيئاً»؛[4]مهر زنان را [به طور كامل] به عنوان يك بدهى [يا يك عطيه] به آنها بپردازيد و اگر آنها با رضايت خاطر، چيزى از آن را به شما ببخشند، آن را حلال و گوارا مصرف كنيد.
ب ـ حقوق مادر بر فرزندان
1. حق احسان
قرآن كريم در آيه هاى متعدّد، ضمن دعوت به يكتاپرستى و نهى از پرستش غير خداوند، نيكى به پدر و مادر را توصيه كرده، به آن فرمان مى دهد؛ گويى نيكى به پدر و مادر در دومين مرحله از اهميت قرار دارد: «و اعبد و اللّه و لاتشركوا به شيئاً و
بالوالدين احساناً»؛[5] خدا را بپرستيد و هيچ چيز را همتاى او قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.
«قل تعالَوا اَتلُ ما حرّم ربّكم عليكم الاّ تشركوا به شيئاً و بالوالدين احساناً»؛[6] بگو بياييد آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است براى تان بخوانم، اين كه چيزى را شريك خدا قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.
«و اذ اخذنا ميثاق بنى اسرائيل لاتعبدون الّا اللّه و بالوالدين احساناً»؛[7]و [به ياد آوريد] هنگامى را كه از بنى اسرائيل عهد گرفتيم جز خداوند يگانه را پرستش نكنيد و درباره پدر و مادر نيكى كنيد.
احسان، يك مفهوم وسيع و دامنه دار است كه به يك يا چند كار نيك محدود و منحصر نيست و هر كار شايسته اى كه منفعت مادى يا معنوى براى انسان در بر داشته باشد، احسان شمرده مى شود؛ پس انفاق و رسيدگى به امور مادى و معيشتى پدر و مادر، احسان به آنها است: «يسئلونك ماذا يُنفقون قُل ما انفقتم من خيرٍ فللوالدين و الاقربين»؛[8]از تو مى پرسند كه چه چيز انفاق كنند؟ بگو هر خير و نيكى كه انفاق مى كنيد بايد براى والدين و نزديكان خود باشد.
2. حقّ احترام
قرآن كريم احترام به پدر و مادر به ويژه در دوران پيرى را واجب و لازم مى داند و از كلام تند و برخورد ناشايست با آنان نهى مى فرمايد: «و قَضى رَبُّكَ اَلاّ تَعبُدوا اِلاّ اِيّاهُ وبِالولِدَينِ اِحسـنـًا اِمّا يَبلُغَنَّ عِندَكَ الكِبَرَ اَحَدُهُما اَو كِلاهُما فَلاتَقُل لَهُما اُفٍّ ولا تَنهَرهُما»؛[9]پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد،
هرگاه يكى از آن دو يا هر دوى آنها به سن پيرى برسند كمترين اهانتى به آنها روا مدار و بر آنها فرياد مزن و گفتار لطيف و سنجيده و بزرگوارانه به آنها بگو.
همچنين مى فرمايد: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِى عامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِى وَ لِوالِدَيْكَ إِلَى الْمَصِيرُ وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِى ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِى الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَى»؛[10]ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش كرديم، مادرش او را با ناتوانى حمل كرد و دوران شير خوارگى او در دو سال پايان مى يابد، [آرى! به او توصيه كرديم كه] براى من و پدر و مادرت شكر به جاى آور كه بازگشت [همه شما] به سوى من است و هرگاه آن دو تلاش كنند كه تو چيزى را همتاى من قرار دهى كه از آن آگاهى ندارى [بلكه مى دانى باطل است] از ايشان اطاعت مكن؛ ولى با آن دو در دنيا به گونه شايسته اى رفتار كن و از راه كسانى پيروى كن كه توبه كنان به سوى من آمده اند.
همچنين به برخورد شايسته و گفتار كريمانه با آنان امر مى كند: «و قل لهما قولاً كريما و اخفض لهما جناح الذُّلِّ من الرّحمةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِى صَغِيرا»؛[11]بال هاى تواضع خويش را از محبت و لطف در برابر آنان فرود آر و بگو: پروردگارا! همان گونه كه آنها مرا در كوچكى تربيت كردند، مشمول رحمت شان قرار ده.
3. حق دعا و طلب آمرزش
قرآن كريم فرزندان را فرمان مى دهد كه براى پدر و مادرتان دعا و از خداوند براى آنها طلب آمرزش كنيد: «... قُل ربّ ارحمهما كما ربّيانى صغيرا»؛[12]بگو: پروردگارا! همان گونه كه آنها مرا در كوچكى تربيت كردند، مشمول رحمت شان قرار بده.
دعا در حق پدر و مادر، به زمان حيات آنها اختصاص ندارد و پس از درگذشت آنها نيز بايد به ياد آنها بود و برايشان طلب مغفرت و آمرزش كرد: «ربّنا اغفرلى و لوالدىّ و للمؤنين يوم يقوم الحساب»؛[13]پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را در آن روز كه حساب بر پا مى شود، بيامرز.
قرآن كريم با بيان گسترده، انسان را به بزرگداشت والدين و فرمانبردارى از آنان دعوت كرده؛ ولى اين نكته قابل توجّه را نيز يادآور شده است كه مهر و مودّت فرزند به والدين نبايد كوركورانه باشد و موجب شود كه انسان پا از مرز عدالت فراتر نهد. اگر فرزندى والدين را ظالم و ستمگر تشخيص دهد، نبايد از شهادت برحق عليه آنان خوددارى كند: «يا ايّها الّذين آمنوا كونوا قوّامين بالقسط شهداء للّه و لو على انفسكم او الوالدين و الاقربين»؛[14]اى كسانى كه ايمان آورده ايد! كاملاً به عدالت قيام كنيد، براى خدا شهادت دهيد؛ اگرچه [اين گواهى ]به زيان شما يا پدر و مادر و نزديكان تان باشد. عدالت را به پا داريد، از روشن ترين مصاديقش اين است كه براى رضاى خدا شهادت دهيد و اگر پدر و مادرى انسان را به شرك و بت پرستى و انحراف از جاده حق دعوت كردند، بايد در برابر آنان مقاومت كرد: «وَ وَصَّيْنَا الاْءِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْنا و انْ جاهَداك على ان تشرك بى ما ليس لك به علمٌ فلاتطعهما»؛[15]ما به انسان توصيه كرديم به پدر و مادرش نيكى كند و اگر آن دو [مشرك باشند و ]تلاش كنند كه براى من همتايى قائل شوى كه به آن علم ندارى، از آنها پيروى مكن. به تو سفارش كرديم به پدر و مادرت احسان كنى؛ امّا اگر به تو اصرار ورزيدند چيزى را كه به آن علم ندارى، شريك من سازى، اطاعت شان مكن.
بنابراين، همان گونه كه مرد در خانواده از حق و حقوقى برخوردار است، زن نيز حق و حقوقى دارد و هيچ فرقى بين اين دو از اين جهت نيست.[16]
حقوق اقتصادى
21) بنابر آيه هاى قرآن كريم، زن از چه حقوق اقتصادى اى برخوردار است؟
پاسخ:قرآن كريم انواع و اقسام ارتباطات مالى و اقتصادى را براى زن، بى مانع دانسته و استقلال و آزادى كامل براى او قائل شده است تا بتواند در اموال شخصى خود هرگونه كه مى خواهد، دخل و تصرّف كند بدون اين كه كسب و موافقت شوهر لازم باشد؛ اعم از اينكه آن اموال پيش از ازدواج به دست آمده باشد يا پس از آن؛ از راه كسب و كار به دست آمده باشد يا از راه ارث و امثال آن.
مى توان منابع دارايى زن را در امور زير خلاصه كرد كه قرآن كريم نسبت به همه آنها براى زن استقلال و مالكيت تام قائل است:
1. كار و دستمزد
قرآن كريم بر خلاف دوران جاهليت كه هيچ گونه حق كار و دستمزدى براى زن قائل نبودند و همه دسترنج او را پدر يا شوهرش تصاحب مى كردند، اعلام مى كند كه زنان مانند مردان مالك بهره كار و زحمت شان هستند: «لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُلِّ شَى ءٍ عَلِيماً»؛[17]مردان و زنان از آنچه به دست مى آورند، نصيبى دارند [و نبايد حقوق هيچ يك پايمال گردد] و از فضل [و رحمت و بركت] خدا براى رفع تنگناها يارى طلبيد و خداوند به هر چيز دانا است.
2. مهر
در جاهليت، مهر به زنان تعلُّق نمى گرفت و اگر در بعضى قبايل، چيزى شبيه مهر مرسوم بود، در واقع قيمت زن بود كه اولياى زن آن را تصاحب مى كردند؛ امّا قرآن با صراحت و قاطعيت دستور مى دهد كه مهر زنان را بدهيد: «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَى ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَرِيئاً»؛[18]مهر زنان را [به طور كامل] به عنوان يك بدهى [يا يك عطيه] به آنها بپردازيد و اگر آنها با رضايت خاطر چيزى از آن را به شما بخشيدند، آن را حلال و گوارا مصرف كنيد.
3. ارث
قرآن كريم به صراحت مى فرمايد: زنان مانند مردان، از اموالى كه پدر و مادر و نزديكان به جاى مى گذارند، سهم دارند:«لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيباً مَفْرُوضاً»؛[19]براى مردان از آنچه پدر و مادر و خويشاوندان از خود مى گذارند، سهمى است و براى زنان نيز از آنچه پدر و مادر و خويشاوندان مى گذارند، سهمى؛ خواه آن مال كم باشد يا زياد، اين سهمى است تعيين شده و پرداختنى.
